Yolcu uçakları ve diğer hava araçlarının yapım ve işletiminde kullanılan teknolojiler öyle gelişti ki uçmak dünyanın en güvenilir ve konforlu ulaşım yolu olmayı pozisyonunu daha da güçlendirerek sürdürüyor. Yine de pek çok yolcu, uçakların güvenli ve rahat yolculuk yapılmasını hedefleyen özelliklerini bilmediklerinden yolculuk sırasında strese kapılmaktan kurtulamıyor. Bu özelliklerden 10 tanesini, özellikle uçuş korkusu olanlar için, paylaşmak istiyoruz.
Yıldırım çarpmasına dayanıklıdırlar
Yolcu uçakları, yıldırım çarpmasına karşı dayanıklı olarak yapılır. İstatistiklere göre her uçağa yılda (ya da her 1000 saatlik uçuş aralığında) en az bir kere yıldırım çarpıyor. Yıldırımın elektrik yükü uçak üzerinden akıp gidiyor ve uçakta ciddi bir hasar bırakmıyor. Nitekim 1963’ten bu yana yıldırım çapması yüzünden düşen veya ağır hasar alan bir yolcu uçağı olmadı.
Uçakta “daha güvenli koltuk” diye bir şey yoktur
Time dergisinin 2015’te yaptığı bir incelemeye göre uçağın arka kısmındaki orta koltuklarda oturanların bir kaza anında hayatını kaybetme olasılığı, diğer bölümlerde oturanlara göre az daha düşük çıkmış. Ancak Amerikan Havacılık Dairesi başta olmak üzere hemen hemen tüm ulusal ve uluslararası resmi kurum, kazalarda çok sayıda etkenin geçerli olduğunu ve dolayısıyla kaza anında hayatta kalabilmek için özellikle belirli bir koltuk grubunun işaret edilemeyeceğini söylüyor. Bu arada belirtmekte fayda var; yolcu uçaklarının düşmesi, son derece az rastlanan bir şey.
Bazı uçaklarda uçuş personeli için gizli yatak odası bulunur
Uzun süren uçuşlarda kabin görevlilerinin çalışma süreleri 16 saate kadar çıkabiliyor. Aşırı yorgunluk ve sağlık problemlerinden sakınmak için Boeing 777 ve 787 Dreamliners gibi dev yolcu uçaklarında görevlilerin kestirebilecekleri minik kabinler bulunuyor. Bunlar genellikle dar ve gizli bir merdivenle çıkılan, alçak tavanlı ve 6-10 yatak barıdıra tuvaletli bölmeler oluyor.
Lastikler inişte patlamaz
Uçak lastikleri, inanılmaz ağırlıkları (38 tona kadar) taşıyabilecek ve patlamayacak şekilde tasarlanmıştır. Ayrıca hava yerine azot gazıyla doldurulan uçak lastiklerinin basıncı, normal otomobil lastiklerinin basıncının yaklaşık 6 katı. Uçaklar, dış lastiğin değiştirilmesine ihtiyaç duymadan saatte 274 km hızla en az 500 kere piste sert iniş yapabiliyorlar. Ancak bugün havayolu şirketleri, 200-300 arası iniş ve kalkış sayısına ulaşıldığında lastikleri değiştiriyor.
İniş sırasında kabin ışıkları neden kapatılır?
Uçaklar gece karanlıkta iniş yapacaksa, inişe geçildiğinde kabin ışıkları kapatılır ve sadece yerdeki kılavuz lambalar açık kalır. Bunun nedeni, son derece küçük bir ihtimal olsa da, acil bir durumda uçağın tahliyesi gerektiğinde, yolcuların gözlerinin karanlığa önceden alışık olmasını sağlamaktır. Düşünün ki apaydınlık bir kabinde koridorda elli tane engel varken birden ışıkları kapatıp sizden en hızlı şekilde çıkışa ilerlemeniz isteniyor; Neredeyse kör olmuş halde becerebilir misiniz?
Uçmak için tek motor yeterli
Uçuş sırasında uçağınızın motorlarından birinin arıza yapıp durması korkutucu bir düşünce elbette. Ama içiniz rahat olsun, zira bir yolcu uçağının uçuşunu sürdürmesi için tek motor yetiyor. Tabi uçağın yakıt verimliliği ve menzili düşüyor ancak tek motorla yakınlardaki tam donanımlı bir havalimanına kadar saatlerce havada kalabiliyor. Uzun mesafeli, özellikle de okyanus aşırı uçuşlar için ABD ve AB başta olmak üzere pek çok ülke ETOPS (Extended-range Twin Operations) adı verilen bir sertifikasyonu arıyor. Örnekle açıklamak gerekirse, ETOPS-330 derecelendirmesine sahip Boeing Dreamliner, tam 330 dakika (yani 5.5 saat) tek motorla uçabiliyor. Uçak modellerine ve kullanıldıkları hatlara göre aranan derecelendirmeler değişiyor.
Uçak pencerelerinde neden küçük bir delik var?
Kabin basıncını dengelemeye yardımcı olması için. Çoğu uçak penceresi genelde akrilikten üretilmiş üç panelden oluşur. İç panel tahmin edileceği diğer iki önemli katmanın içerden gelen yolcu etkilerine karşı zarar görmesini engellemek içindir. Penceredeki dış iki panelse kabin basıncıyla hava basıncı arasındaki farkı karşılamak üzere tasarlanmıştır. Aslında asıl yükü dış pencere çeker, ve orta pencereye fazla basınç binmez. İşte bunu o ufacık “nefes deliği” sağlar. Dış pencereye her hangi bir şey olursa, orta pencere onun görevini üstlenir ve nefes deliği sayesinde kabin basıncında ani değişimler yaşanmaz. Nefes deliği ayrıca paneller arasındaki hava boşluğunda oluşan nemi de alıyor ve pencerede buğu ve buz oluşmasını önlüyor.
Oksijen maskeleri sadece 15 dakika oksijen sağlayabilir
Uçaktaki güvenlik talimatlarından iyi biliyoruz ki kabin basıncında ani düşüş olursa tavandan oksijen maskeleri sarkıyor ve bunları hızlıca yüzümüze takarak kullanmamız gerekiyor. Bilmediğimiz şeyse bu maskelerin en fazl 15 dakika oksijen temin edebiliyor olması. Ancak korkmaya gerek yok çünkü bu süre gayet yeterli. Kabinde her hangi bir nedenle ani basınç düşüşü olduğunda pilot uçağı 10 bin feet ( 3 bin metre) irtifanın altına indirmek zorunda. 3 bin metre irtifanın altında yolcular oksijen maskesine ihtiyaç duymadan soluk alıp verebiliyor. Uçağın bu irtifanın altına indirilmesi de sadece bir kaç dakika sürüyor.
Orta koltuklarının hemen üstündeki minik üçgenler ne anlama geliyor?
Uçaklarda sol ve sağ duvarlarda siyah veya kırmız renkte minik üçgenler bulunur. Bir dahaki sefere o üçgen etiketleri bulup hemen altındaki pencereden dışarıya bakın. Görecekiniz ki bu üçgenler uçağın kanadının başladığı ve bittiği yeri gösteriyor. Sizin için çok önemli olmayabilir ancak kabin görevlileri veya pilot kanatlardaki donma gibi durumları uçuş sırasında kontrol etmek istediklerinde hani pencereden bakabileceklerini hemen bulabilirler.
Tuvalette neden küllük var?
Uçaklar başta olmak üzere toplu taşıma araçlarında sigara içmek yasaklanalı yıllar oldu. Yine de bugün bazı uçakların tuvaletlerinde küçük küllük olduğunu farketmiş olabilirsiniz. Bu tabi uçakta sigara içebileceğiniz anlamına gelmiyor; kaldı ki tuvalette sigara içmenin gerçekten çok büyük cezaları var. Yine de uçuş güvenliği düzenlemelerine göre, söz konusu ağır cezaları göze alıp da tuvalette iki üç nefes çekmek isteyen kişilerin izmaritlerini çöp kutusuna atarak yangına neden olma ihtimaline karşı önlem almak gerekiyor. Bunun en kolay yolu da tabi ki küllük. Tekrar etmekte fayda var; uçağın tuvaletinde sigara içmenin, para cezasının yanında hapis cezası ve ömür boyu yolcu uçaklarından men edilme gibi ağır cezaları olabiliyor.
